BHW Werkmanswoningen II, 1974-1977

“Mevrouw Sloos zakt door de vloer” 

 

In december ’73 maakt het bestuur van Werkmanswoningen (1) bekend te willen renoveren. Bestuurslid ir. Schutte heeft als Architectenbureau Schutte een renovatieplan gemaakt op basis van een ouder plan, dat eerder door het ministerie van Volkshuisvesting is afgewezen omdat het te duur was.  Zijn aangepaste plan moet f 53.000,- per woning gaan kosten. Hij nodigt de BHW uit voor een gesprek op 6 februari 1974 op zijn kantoor. Daar krijgen de BHW-vertegenwoordigers te horen dat Werkmanswoningen twee proefwoningen wil laten maken en dat het BHW-comité niet als vertegenwoordiging wordt erkend. De heer Regeer (opzichter van Werkmanswoningen) wil zelf de bewonersvertegenwoordiging regelen.

Renovatieplan,  renovatieplan en nog een renovatieplan

Na de zomer van ’74 organiseert de BHW bewonersvergaderingen per straat om de meningen over het renovatieplan te inventariseren. De meeste bewoners vinden het plan Schutte onnodig ingewikkeld en veel te duur. Zij vrezen de 100% huurverhogingen die daarna het gevolg zijn.

De BHW vraagt het Bouwkundig Adviesbureau voor Buurtbewoners (BAB)  van de TH Eindhoven een renovatieplan te maken op basis van de wensen van de bewoners. Het BAB gaat aan de slag, maakt een plan met gedetailleerde tekeningen en berekeningen dat per woning f 20.000,- kost. De BHW organiseert buurtvergaderingen en enquêtes  om het plan uitgebreid met de bewoners te bespreken.

Ook wordt aan de bewoners gevraagd door wie zij vertegenwoordigd willen worden. Dat levert per buurt een lijstje namen op van BHW-comitéleden. Voor de Transvaalbuurt  is dat onder meer mevr. Arnoldus, dhr. De Zeeuw, dhr. Kapaan. Voor de Catharijnenstraat e.o. dhr. Joustra en dhr. Singerling en voor de Kooi mevr. Bavelaar, mevr. Moene en dhr. Jansen.  Ook de naam van mej. Zijlstra (Margreet) ontbreekt niet op de lijst. Zij is lid van de SP en de coördinator van alle BHW-comités van Werkmanswoningen. Zowel het door de bewoners gewenste en door het BAB uitgewerkte renovatieplan als de lijstjes buurtvertegenwoordigers worden aan het bestuur van Werkmanswoningen ter hand gesteld.

Maar in oktober ’74 stuurt het bestuur van Werkmanswoningen het plan Schutte en niet het BHW-plan naar het ministerie van Volkshuisvesting ter goedkeuring.  Drie maanden later, op 13 februari 1975 krijgt een BHW-delegatie van ir. Schutte te horen dat zijn plan van f 53.000 per woning door het ministerie van Volkshuisvesting is afgewezen als te duur. Hij kondigt aan een nieuw plan te maken van f 41.000,- per woning. De BHW-vertegenwoordigers presenteren nogmaals hun renovatieplan van f 20.000,- per woning. Een maand later al, op 16 maart laat het ministerie van Volkshuisvesting weten dat ook het plan Schutte II wordt afgewezen.

BHW zoekt het hoger op

Dat is voor de BHW het moment om het hoger op te zoeken. Zij stuurt een brief met haar afkeuring over de hele gang van zaken en met het BHW-plan aan het ministerie Volkshuisvesting in Den Haag, de Gemeenteraad, de Leidse politieke partijen en de Huuradviescommissie (HAC) . Op  7 april 1975 wordt het BHW-comité van Werkmanswoningen in de Kooi uitgenodigd op het stadhuis door wethouder Verboom (PvdA). De BHW ‘ers vergezeld door mensen van het BAB uit Eindhoven presenteren hun renovatieplan en Verboom is onder de indruk. Hij zegt het een goed plan te vinden en belooft te bemiddelen bij het bestuur van Werkmanswoningen. In mei vindt er inderdaad een gesprek plaats van een BHW-comité uit de Kooi, het bestuur van Werkmanswoningen en de gemeente over renovatie.  De bewoners houden vast aan hun eigen plan met het BAB.

 

Mevrouw Sloos zakt door de vloer

Op zaterdag 31 mei staat de Transvaalhof op stelten. De invalide mevr. Sloos van nummer 31 is met bed en al door de verrotte vloer gezakt. Haar buren zijn woedend. In het BHW-rapportje van Margreet Zijlstra lezen we: Vloer slaapkamer half doorgerot. Er zit een gat in van zeker ½ m² en de rest is levensgevaarlijk gammel. Regeer (opzichter van Werkmanswoningen) zou een timmerman sturen, maar die is nooit geweest.

Regeer heeft tegen haar gezegd: “Je betaalt geen huurverhoging dus wordt het niet gemaakt.”

Ze weigert al sinds ’72 de huurverhoging en is vastbesloten dat te blijven doen.

Voor de BHW is dit alles aanleiding om nog een keer de buurt te mobiliseren voor goed onderhoud en onmiddellijke reparaties bij mevr. Sloos. Het laatste gebeurt snel, het eerste niet.

Wel of geen huurverhoging?

Wat het bestuur van Werkmanswoningen wel doet is de bewoners een brief sturen met de aanzegging van een huurverhoging per 1 juli 1975. Alsof er geen huurstop en onderhoudsgebreken zijn!  Werkmanswoningen wil dat de bewoners eerst de huurverhogingen betalen en dan eventueel hun geld terug krijgen na berekening door het CBW. De buurt is woedend en de BHW roept op de huurverhoging te blijven weigeren. Dat leidt snel tot resultaat, want dezelfde maand nog trekt Werkmanswoningen het besluit tot huurverhoging weer in en blijft de huurstop gelden.

Erop of eronder

Op 27 juni 1975 organiseert de BHW een buurtvergadering voor bewoners van Werkmanswoningen over de renovatieplannen. Het bestuur wordt uitgenodigd om aanwezig te zijn, maar er komt geen reactie. In een brief aan de Gemeenteraad en het ministerie Volkshuisvesting in de persoon van Jan Schaefer wordt er nogmaals voor gepleit  dat nu eindelijk de renovatie ter hand wordt genomen volgens het plan van het BAB. Maar er gebeurt niets. Ten einde raad probeert de BHW, gesteund door het JAC en het BAB het bestuur van Werkmanswoningen juridisch te dwingen door middel van aanmaningen goed onderhoud te plegen. Maar ook dat zonder resultaat. Daarna blijft het een jaar lang oorverdovend stil van de kant van Werkmanswoningen.

Op 5 oktober 1976 laat het ministerie Volkshuisvesting in een brief aan de BHW weten dat het BHW-BAB-renovatieplan niet in aanmerking komt voor subsidie, “omdat het niet aan de voorwaarden van Volkshuisvesting voldoet”. Op 27 oktober 1976 verschijnt er onder de kop “Voorlopig geen Renovatie Werkmanswoningen” een stuk in het Leidsch Dagblad, waarin het bestuur van Werkmanswoningen in de persoon van ir. Schutte de euvele moed heeft om de schuld van het uitstel in de schoenen van de BHW te schuiven. De BHW reageert met ingehouden woede in een  ingezonden brief aan het Leidsch Dagblad. Hier volgen de belangrijkste passages:

“Geachte redactie

Al meer dan drie jaar voeren bewoners van Werkmanswoningen aktie voor goede renovatie. En dat onder voortdurende tegenwerking van het bestuur. Dat begon in 1973, toen het bestuur met een renovatieplan op tafel kwam zonder eerst de bewoners naar hun wensen gevraagd te hebben.

De buurt wees dat plan unaniem af. ……. Architekt Schutte begon in opdracht van het bestuur aan een tweede plan dat eveneens veel verspild geld en tijd zou gaan kosten. Niet alleen de bewoners waren  het er niet mee eens, maar ook het ministerie van Volkshuisvesting vond het te duur (f 53.000,- per woning)……. Inmiddels hadden de bewoners zelf al een plan opgesteld met de steun van het Bouwkundig Adviesbureau voor Buurtbewoners van de T.H. uit Eindhoven, dat maar f20.000,- per woning hoefde te kosten. Hardleers begon architect Schutte echter aan een derde plan dat  “maar” f41.000,- hoefde te kosten. De wensen van de bewoners legde hij naast zich neer……Vreemd dus dat de heer Schutte het de bewoners verwijt de renovatie op te houden… Helaas zitten we in onze woningbouwvereniging met een “middeleeuwse” bestuursstructuur……Ons bestuur bestaat uit notabelen, die wel erg ver afstaan van de “werkmanswoningen” die zij beheren. Niettemin blijft ons voorstel van kracht: Laat het bestuur op een buurtvergadering het plan van de bewoners en het bestuursplan met elkaar vergelijken aan de hand van subsidievoorschriften, zodat de bewoners een besluit kunnen nemen. BHW-buurtkomité, Mevr. Redegeld, Dhr. Jansen, mevr. Vergeer, kontaktadres: Bankastraat 12”

 De afloop: Schutte voor schut

In de jaren die volgen gaat het door met het “middeleeuwse” beleid van het bestuur van Werkmanswoningen. Vooral bestuurslid ir. Schutte maakt het bont door na lang dralen met halfslachtige,  niet realistische, eigenzinnige renovatieplannen te komen, die zowel door bewoners als ministerie worden afgewezen. De vraag werpt zich op wat zijn belang daarbij als architect is. Daardoor verkrotten de woningen van Werkmanswoningen steeds meer. Illustratief is een verslag in de Leidse Courant van 21 december 1977 van een vergadering van de commissie Volkshuisvesting van de Leidse Raad. Omdat het aan duidelijkheid niets te wensen overlaat volgt het hier:

Een groot aantal  bewoners blijft met steun van SP de huurverhogingen weigeren. De naam BHW verdwijnt uit beeld, omdat de SP vanaf eind zeventiger jaren steeds meer met haar eigen naam (SP Hulp- en Informatiedienst) actie gaat voeren.

De Gemeente Leiden neemt in feite na 1980 de regie bij Werkmanswoningen over.  De Gemeente is immers een grote aandeelhouder en de gemeenteraad heeft het recht bestuursleden te benoemen.  Hoe achterlijk de bestuursstructuur van Werkmanswoningen eigenlijk is blijkt wanneer er in 1983 enorme commotie in het Leidse ontstaat omdat er gespeculeerd wordt met aandelen Werkmanswoningen. Met name twee kwaadwillende speculanten willen er met het kapitaal van Werkmanswoningen vandoor. Een VVD-raadslid uit Kampen biedt zijn aandelen aan de gemeente Leiden aan, maar wil er volgens de gemeente veel te veel voor hebben. Een juridisch steekspel volgt waarbij de gemeente zelfs de eigen ambtenaren inzet als aandeelhouders. Al die tijd wordt er weinig tot niets aan de woningen gedaan. Uiteindelijk krijgt de gemeente als grootste aandeelhouder de  macht bij Werkmanswoningen en ambtenaar van de gemeente Leiden dhr. Akse,  wordt voorzitter van het bestuur. In 1984 wordt de renovatie en rehabilitatie van Werkmanswoningen serieus ter hand genomen. Voor sommige woningen betekent dat  renovatie ,  voor andere sloop in het kader van de stadsvernieuwing.  Na het nodige getouwtrek over wie het achterstallig onderhoud moet betalen wordt Werkmanswoningen als zelfstandige corporatie opgeheven en fuseert in 1984 met De Eensgezindheid  en De Leidse Woningstichting tot Woning Bouwvereniging Leiden (WBL), die daarna weer opgaat in Portaal. Op 1 januari 1986 wordt de “Vereeniging tot Bevordering van den Bouw van Werkmanswoningen te Leiden”  opgeheven.

Bronnen:

• SP-archief Vergeer, dossier 12. Hierin alle originele pamfletten, brieven, verslagen, documenten, knipsels, etc
• foto’s SP-archief Vergeer in media.sp
• Van Heck en de Baar, 100 jaar sociale woningbouw in Leiden, Woningbouwvereniging Leiden 1991.
• Cor Smit, Strijd om Kwaliteit, Geschiedenis van de volkshuisvesting in de regio Leiden, Leiden 2006.
• Leidsch Dagblad: 27/5/1972, 1/6/1973, 3/6/1975, 1/7/1975, 27/10/1976, 9/11/1976, 1/3/1983
• Leidse Courant: 21/12/1977
• Nieuwe Leidse Courant: 12/2/1974

(1)Zie: Werkmanswoningen

Lees ook over de betekenis van de BHW in Leiden.

Getoonde documenten. Klik erop om te vergroten.

Meer over wonen: http://www.geschiedenisspleiden.nl/sp-en-wonen/