De Mens Moet Blijven

“Geen belasting op ontlasting”

De actie tegen de milieubelasting

In het voorjaar van 1973 verschijnt er een opzienbarend boek van de pas opgerichte Socialistische Partij en het Milieu Aktiecentrum Nederland (MAN): “De Mens Moet Blijven”. Het begint zo: “Wat voor ’n wereld zullen wij achterlaten voor onze kinderen? Dat wil zeggen: Zullen aarde, lucht en water na ons zó vergiftigd zijn dat er geen menselijk leven meer mogelijk is?… De winsthonger van de particuliere ondernemers is de oorzaak van de milieuvergiftiging. Het kapitalistiese alternatief is: Sterven van de armoede of stikken in het vuil. Er is maar één manier om eraan te ontkomen… Het is 5 voor 12. U hebt dus nog 5 minuten om lid te worden van het MAN, afdelingen op te bouwen, akties te voeren en te ondersteunen. Het gaat om veel meer dan een paar tientjes meer loon of het verdelen van de poet. Ons bestaan staat op het spel. Om 12 uur zal blijken of we niet gefaald hebben…”

 

 Een van de acties die het MAN voert om het milieu te redden is het verzet tegen de “milieubelasting”. In 1973 treedt de Wet Verontreiniging Oppervlaktewater in werking, op grond waarvan huishoudens belasting moeten betalen om het water te zuiveren. 

De milieubelasting wordt geïnd door de Waterschappen. In de regio Leiden het Hoogheemraadschap Rijnland, waarvan de dijkgraaf zetelt in het middeleeuwse Rijnlandshuis aan de Breestraat. Al enkele jaren voert het MAN en het Centraal Aksiekomitee Rijnmond (CAR) onder aanvoering van Remi Poppe (¹) en samen met buurtbewoners en arbeiders in de Rijnmond acties tegen illegale lozingen van bedrijven. Bedrijven wordt geen strobreed in de weg gelegd om hun giftig afval te lozen in het water en de lucht. Van milieuwetgeving  is nauwelijks sprake, laat staan van controle daarop. Dat leidt in de 70-tiger jaren tot enorme milieuschandalen: Enkele van een lange rij: Billiton in Arnhem, Diosynth in Oss, Uniser Moerdijk, Verdugt in Tiel, Asbest Kruyt Leiderdorp, Lekkerkerk, Volgermeerpolder, etc.

Geen belasting op onze poep. Reinig eerst die andere troep!

In december 1974, rond Sinterklaas, kondigt het Hoogheemraadschap Rijnland aan dat in 1975 in Leiden en omgeving de milieubelasting geïnd gaat worden. Nog voor Kerstmis verspreidt het MAN in heel Leiden een pamflet met een oproep om deze ‘belasting op ontlasting’ te weigeren. “Het is een poging om de gewone man op te laten draaien voor de vervuiling die door de industrie uit winstbejag wordt veroorzaakt.”

In Groningen en Utrecht, waar de milieubelasting al een jaar eerder is ingevoerd, weigeren duizenden gezinnen te betalen. Met grove middelen als boedelbeslag en girobeslag wordt geprobeerd de belasting te innen.

Maar steeds lukt het MAN het om de deurwaarder te verhinderen boedelbeslag te doen en staatssecretaris Michel van Hulten (PPR) verbiedt girobeslag, “omdat het betalingsverkeer niet verstoord mag worden.”

 

In juli ’75 is het raak in Leiden: Het Hoogheemraadschap Rijnland verstuurt de eerste acceptgirokaarten met een aanslag van f 62,65 (gezinnen) en f 7,90 (alleenstaanden).

Het MAN is voorbereid en verspreidt in de hele stad een oproep om te weigeren met als leus: “Geen belasting op onze poep, reinig eerst die andere troep!” Het gaat onmiddellijk aan de slag met het ophalen van de girokaarten. De contacten die de SP in de buurten heeft opgebouwd met de Bond van Huurders en Woningzoekenden (BHW) komen daarbij goed van pas.

 

Overal in de stad worden MAN-comités van buurtbewoners gevormd die de girokaarten verzamelen en naar het SP-kantoor in de Groenesteeg brengen.

 

Er verschijnen stukken en ingezonden brieven over de milieubelasting in de Leidse kranten.

Dijkgraaf baron van Knobelsdorff haalt zijn neus op

Op 31 oktober 1975 trekt een bonte stoet met spandoeken en borden van het Stadhuisplein over de Breestraat naar het Rijnlandshuis. Het MAN gaat demonstratief de ingezamelde girokaarten terugbrengen bij het Hoogheemraadschap.

In heel Rijnland zijn 25.000 girokaarten aan de vrijwilligers van het  MAN afgegeven.

Actieleider Cor Vergeer strooit ze in de hal van het monumentale Rijnlandshuis voor de voeten van dijkgraaf baron van Knobelsdorff, die op zijn beurt demonstratief zijn neus op haalt.

In januari ’76 gaat het Hoogheemraadschap aanmaningen versturen. Als reactie hierop verspreidt het MAN een pamflet met de kop: “Blijf weigeren” en als argument: “Wij moeten niet opdraaien voor de industriële vervuiling”.

De buurtcomités van het MAN worden versterkt en uitgebreid. Een indrukwekkend aantal namen staat onder het pamflet: Onder meer mevr.Brouwer en dhr de Klerk uit de Binnenstad, mevr. Meeuwissen uit Leiden Zuid-West, Piet Bunschoten uit de Vogelwijk, Henny vd Wilk en mevr Kramer uit de Mors, dhr Zwanenburg uit de Fruitbuurt, dhr Stipdonk uit de Waard, mevr. Glasbergen en mevr. Neuteboom uit Leiden Noord, Nico van Es en dhr. Guldemond uit Groenoord, mevr vd Burg en dhr Kromwijk uit Tuinstadwijk, mevr. Otto en mevr. Vd Weyden uit de Kooi en Henk Hollebeek en dhr Janssen uit de Merenwijk. Ook in Leiderdorp, Oegstgeest en Voorschoten worden MAN-comités opgericht. Vooral in Voorschoten wordt aan de weg getimmerd door een MAN-comité onder de bezielende leiding van Pieternel de Zwart.

Hoogheemraadschap weigert openbaar debat

In de zomervakantie wordt de aanslag voor 1976 door het Hoogheemraadschap verstuurd. Een verhoging van meer dan 10%: f 70,50 voor gezinnen. Weer reageert het MAN alert. Harry Boddé en Cor Vergeer  gaan alle MAN-comités langs om de stemming te peilen. Die is onverminderd strijdbaar en weer worden in de hele stad huis aan huis de girokaarten opgehaald.

 

Cor Vergeer daagt dijkgraaf van Knobelsdorff uit tot een openbaar debat. Zijn voorlichter laat aan het Leidsch Dagblad weten dat de dijkgraaf daar geen behoefte aan heeft. Via ingezonden brieven aan het Leidsch Dagblad laten buurtbewoners blijken hoe ze over  deze “laffe houding” denken.

Ook roeren tegenstanders zich, die het MAN verwijten de weigeraars op kosten te jagen en de mensen vals voor te lichten. Namens het MAN veegt Kees van Dijk in een ingezonden brief in het Leidsch Dagblad van 31 juli deze argumenten van tafel.

 

Remi Poppe in Leiden

In het najaar van 1976 gaan de buurtcomités van het MAN door met het inzamelen van de girokaarten met de aanslag van de milieubelasting.

Weer worden duizenden girokaarten van weigeraars huis aan huis opgehaald. Over het precieze aantal weigeraars lopen de meningen uiteen. Het MAN houdt het op minimaal 25.000 in de Leidse regio, het aantal girokaarten dat is opgehaald. Het Hoogheemraadschap wil het exacte aantal niet bekend maken, maar volgens voorlichter Kosman zijn het er niet meer dan een paar honderd. Op dinsdag 26 oktober komt Remi Poppe, de landelijke actieleider van het MAN, naar Leiden.

Hij spreekt in een bomvolle zaal van ’t Parlement’ aan de Nieuwe Rijn en legt nog eens uit wat het doel is van de weigeringsactie: “Onze actie richt zich niet tegen de industrie, maar voor schone productiemethoden. Daar is een drastische verbetering van het milieubeleid voor nodig. Alleen door massale druk kunnen we dat afdwingen”. De aanwezigen besluiten unaniem door te gaan met de weigeringsactie ondanks de aanmaningen van het Hoogheemraadschap.

Geen dreigementen maar argumenten

In januari 1977 stuurt het  Hoogheemraadschap een brief aan alle weigeraars, waarin gedreigd wordt met een dwangbevel en de deurwaarder. “Mocht het daarna onverhoopt nodig zijn om loonbeslag te leggen, of een beslag op bank- of girorekening, dan kost dat zelfs een veelvoud van het bedrag van de aanslag.”  Het MAN reageert met een scherp protest in een pamflet, waarin de weigeraars wordt geadviseerd om geen geld op de girorekening te laten staan.

Op 17 februari organiseert het MAN een demonstratie op de Breestraat voor het Rijnlandshuis tegen de dreigementen en girobeslagen en brengt de duizenden ingezamelde aanslagen van 1976 in twee grote vuilniszakken terug. Cor Vergeer daagt het Hoogheemraadschap nogmaals uit voor een debat in de Stadsgehoorzaal. De sfeer wordt grimmig door de botte weigering van voorlichter Kosman. Het Hoogheemraadschap vindt het zelfs nodig om de politie te waarschuwen, maar van enige ongeregeldheden is geen sprake.

In de maanden daarna gaat het hoogheemraadschap door met aanmaningen en dreigen met girobeslag, ondanks het verbod daarvan door staatssecretaris van Hulten. De SP en PSP nemen in een gezamenlijk persbericht stelling hiertegen.

Van weigeren naar hinderen

In oktober 1977 zoekt de Leidse Rechtswinkel de publiciteit. Zij heeft een aantal cliënten waarvan zij zegt dat die de dupe zijn van de weigeringsactie van het MAN. Tegelijkertijd wordt bekend dat het Hoogheemraadschap overgaat tot loonbeslag bij de werkgevers van enkele weigeraars.

 Dat bericht komt hard aan bij de buurtcomités. Het MAN besluit om de tactiek van de weigering aan te passen.  Het verspreidt een pamflet in alle buurten:  “Het risico van loonbeslag is te groot. Het MAN adviseert de weigeraars van ’75 en ’76 vanaf nu elke maand een bedrag tussen 1 en 2 gulden op giro 77818 van Rijnland te storten. Zo duurt het vele maanden voordat u het hele bedrag betaald hebt en stuurt u de administratie van het Hoogheemraadschap in de war.”  Het Hoogheemraadschap zou nog jaren werk hebben aan de achterstallige betalingen. Maar aan de grote weigeringsactie van de milieubelasting komt een einde. Het MAN blijft benadrukken dat het gaat om het afdwingen van een ander milieubeleid: “Niet wij maar de industrieën zijn de grootste vervuilers. Wij hebben graag wat voor een schoon milieu over, maar dan moet eerst de vervuiling bij de bron worden aangepakt, er eerst schoon geproduceerd worden”

Groot Nederlands Gifboek

Mede door de acties van het MAN tegen ‘de belasting op ontlasting’ is het milieu prominent op de maatschappelijke en politieke agenda gezet. Vooral de noodzaak om illegale vervuiling van water en lucht door bedrijven hard aan te pakken is duidelijk geworden.  Dat geldt zeker ook voor het inzicht dat er betere wetgeving en controle op handhaving daarvan moeten komen. In het voorjaar van 1981 verschijnt het ‘Groot Nederlands Gifboek’, waarin de SP een inventarisatie maakt van de talloze milieuschandalen en voorstellen doet voor een goed milieubeleid. Velen daarvan zullen pas jaren later in vervulling gaan.

 

Maar ook ver in de 21-eeuw is de strijd voor een schoon milieu en tegen de ongebreidelde winsthonger van bedrijven nog net zo hard nodig als in de 70-er jaren van de vorige eeuw getuige onderstaand bericht in de NRC van 14 april 2016. Bekijk ook de documentaire Beerput Nederland op 2Doc van 2 december 2017, KRO-NCRV.

pamfletten:

persberichten:

krantenartikelen:

Bronnen:

• SP-archief Vergeer, dossier 27. Hierin alle originele pamfletten, brieven, verslagen, documenten, knipsels
• foto’s SP-archief Vergeer in media.sp
• ‘De mens moet blijven’, Milieu Aktiecentrum Nederland, Rotterdam, 1973
• ‘Groot Nederlands Gifboek’, SP Hulp en Informatiedienst, Rotterdam, 1981
• Leidsch Dagblad: 10/5/1975; 1/11/1975; 31/7/1976; 18/2/1977.
• Leidse Courant:  30/10/1975; 1/11/1975.
• Nieuwe Leidse Courant: 1/2/1975; 21/2/1975.
• NRC 14/4/2016.
• 2Doc documentaire Beerput Nederland, 2/12/2017, KRO-NCRV.

Meer over milieu: http://www.geschiedenisspleiden.nl/sp-en-milieu/

1.  Remi Poppe