De SP doet het gewoon
“Volgens ons is het de hoogste tijd dat de stem van de gewone man door gaat dringen in de Leidse raadszaal. Het is de Socialistiese Partij die deze stem laat klinken.” Zo begint een uitnodiging aan alle lezers van De Tribune (2), het maandblad van de SP, om op 8 april 1974 naar ‘Ons Huis’ in de Groenesteeg te komen. Dan zullen de lijsttrekker en de andere kandidaten worden gepresenteerd. De verkiezingsleus van de SP is: “De SP doet het gewoon”. Daarbij wordt gewezen op de acties van de BHW, MAN en Arbeidersmacht, organisaties die de SP heeft opgericht en waarbij SP’ers een belangrijke rol vervullen. “Hierbij zijn door massale akties vaak grote suksessen geboekt: Huurverlaging bij woningbouwverenigingen Werkmanswoningen en de Eendracht. De aktie voor betaalbare nieuwbouw in de Merenwijk is een voorbeeld voor het hele land.” De verwachting is dat deze acties de SP veel stemmen gaat opleveren.
Gerard Harmes 1974
Lijsttrekker Gerard Harmes
Lijsttrekker is Gerard Harmes, die na het vertrek van ‘de Hagenezen’ voorzitter van de Leidse afdeling is geworden. Gerard is dan 27 jaar, getrouwd met Ellen en vader van een zoontje. Hij is eerder verkoper bij V&D en lasser geweest en studeert nu geografie. Als SP‘er is hij de initiatiefnemer en stimulerende kracht van het BHW-comité in de Merenwijk. Dat buurtcomité voert een verbeten strijd tegen de onbetaalbare nieuwbouwhuren van de pas gebouwde flats. Meer dan 100 bewoners houden elke maand 75 gulden van de huur in. Die actie krijgt veel publiciteit. Daar hoopt de SP met Gerard als lijsttrekker van te profiteren.
De kandidaten van lijst 9
Bij de raadsverkiezingen van 1974 heeft de SP lijst 9. De kandidatenlijst ziet er als volgt uit:
Leidsch Dagblad 11/05/1974
- Gerard Harmes
- Anneke Beijen-de Langen
- Cor Vergeer
- Hans de Bres
- Harry Boddé
- Paul van Kesteren
- Fenna Vergeer-Mudde
- Willem Piket
- Willem de Haan
- Jan Pellicaan
- Margreet Zijlstra
Interview door het Leids Dagblad Margreet Zijlstra, niet aanwezig, zie poster aan de wand
Nummer twee op de lijst, Anneke de Langen, werkt als arts in het Diakonessenziekenhuis. Zij zal later in Oss gaan werken als huisarts bij Ons Medisch Centrum van de SP. Nummer drie, Cor Vergeer, is voorzitter van het BHW-stadsbestuur, waarin alle BHW-buurtcomités van Leiden zijn vertegenwoordigd.
De campagne
In de hele stad verspreidt de SP verkiezingsfolders. Van een aantal kandidaten worden persoonlijke pamfletten gemaakt en verspreid in de wijken waar zij door acties bekend zijn: Gerard Harmes, Cor en Fenna Vergeer en Margreet Zijlstra zijn bekend van de BHW-acties, Harry Boddé en Jan Pellicaan van de MAN-acties tegen de milieubelasting. Ook Willem de Haan, 62 jaar en ex-binnenschipper uit de Kooi, heeft zijn sporen verdiend in de BHW-acties tegen de huurharmonisatie.
folder verspreid als reactie op aanval CPN
Dries Hoeven (CPN): “Ik heb nog nooit van de SP gehoord”
Dat de SP stemmen probeert te krijgen door te wijzen op wat ze doet in de buurtacties, wordt niet door iedereen gewaardeerd. Vlak voor de verkiezingen valt er een pamflet in de bus bij de bewoners van woningbouwvereniging de Eendracht met de namen van enkele CPN’ers en PvdA’ers eronder. Daarin wordt Cor Vergeer als voorzitter van de BHW in Leiden, zwart gemaakt. Dries Hoeven, enig raadslid en weer lijsttrekker voor de CPN, maakt het helemaal bont door in een verkiezingsdebat in de Merenwijk over de SP te zeggen: “Straks staan ze allemaal zo”, waarbij hij met zijn hand de Hitlergroet brengt. Tegen het Leidsch Dagblad zegt hij echter: “De SP? Ik had er nog nooit van gehoord”.
De uitslag
Bij de SP is er hoop op minstens één zetel op grond van de bekendheid door de vele acties waarbij SP’ers betrokken zijn. Maar dat valt tegen. 671 Leidenaren stemmen op de SP, 1,5 % van de stemmen. Wel is het zo dat die stemmen bijna allemaal zijn gehaald in buurten waar de SP actief is. De PvdA is met 15 zetels de grote winnaar. Na jarenlang liberaal-christelijk bestuur in Leiden komt er een ‘progressief’ college met burgemeester Vis (VVD) als burgemeester. De CPN zakt van 2 naar 1 zetel. SP-lijsttrekker Gerard Harmes zegt tegen het Leidsch Dagblad: “Denk niet dat we verdwijnen als we geen zetel halen. De groei van de partij gaat als maar door.”
Vrij Nederland, 8 juni 1974
Doorbraak in Oss en Nijmegen
Wat in Leiden niet lukt, lukt in Oss wel, waar lijsttrekker Ed Verhamme 3 zetels haalt. In 1975 komt Jan Marijnissen in de Raad, als opvolger van Mari Auwens. Ook in Nijmegen haalt de SP 2 zetels met lijsttrekker Koos van Zomeren (1). Dat trekt landelijk de aandacht.
De Groene Amsterdammer, 12 juni 1974
In Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer verschijnen grote artikelen over de doorbraak van de SP. In 1974 zijn de eerste zetels voor de SP in Nederland behaald in Oss en Nijmegen. Er zullen nog vele volgen.
Bronnen:
- SP-archief Vergeer, dossier 35. Hierin alle originele pamfletten, brieven, verslagen, documenten, knipsels, etc
- Foto’s SP-archief Vergeer in media.sp
- Leidsch Dagblad: 18/5/1974; 30/5/1974
- Vrij Nederland 8/6/1974
- De Groene Amsterdammer 12/6/1974
- Kees Slager, Het Geheim van Oss, Amsterdam, 2001
Lees meer over verkiezingen: http://www.geschiedenisspleiden.nl/sp-en-verkiezingen/
- Zie ook: Koos van Zomeren
- De Tribune