Tegengas tegen gas- en lichttarieven

Op woensdag 1 april 1981 om 15.00 uur klimt SP’er Cor Vergeer op een zeepkist op het Stadhuisplein in Leiden. Hij verkoopt bij opbod en afslag de wethouderszetels van de wethouders Fase (VVD)  en Bordewijk (PvdA), bestuursleden van Energiebedrijf Rijnland namens de gemeente Leiden. Minimale opbrengst: 14,6 miljoen gulden. Een 1 aprilgrap of is hier meer aan de hand?

In november 1979 regent het klachten bij het Energiebedrijf Rijnland (EBR) over de gas- en lichtrekening. Vlak voor de dure decembermaand heeft het EBR de nieuwe voorschotrekeningen verstuurd.

Bij de SP-Hulp en Informatiedienst (SP-HID) staat de telefoon roodgloeiend. Er worden extra spreekuren ingelast op het kantoor van de SP in de Groenesteeg. De SP schrijft een brief aan de gemeenteraad, waarin zij vraagt om niet af te sluiten bij betalingsachterstand en om informatie over hoe het voorschotbedrag berekend is.   De brief is aanleiding voor de raadsleden Wim Bleijie (CDA) en Dries Hoeven (CPN) om opheldering te vragen aan de Leidse vertegenwoordigers  bij het EBR, de wethouders Fase (VVD) en Bordewijk (PvdA). Ook verspreidt de SP een pamflet met een bezwaarschrift tegen de hoogte van de aanslag. Volgens de wettelijke regeling moet Rijnland het bedrag dan opnieuw berekenen.

Computer krijgt de schuld

 

 

 

 

 

In maart 1980 maakt de heer P.Heemskerk, lid van de EBR-directie, bekend dat 14.000 mensen een bezwaarschrift hebben ingediend. In een groot aantal gevallen heeft dat tot een aangepast bedrag geleid.   In het Leidsch dagblad zegt hij dat er helemaal geen probleem is: “We hebben steeds de klanten tevreden kunnen stellen.”   Maar in juni, wanneer het EBR de nieuwe voorschotbedragen verstuurt, regent het weer klachten. Sommige kleinverbruikers, vooral bewoners van de binnenstad en Leiden Noord, worden aangeslagen voor een naheffing van duizenden guldens. Na vragen van CDA’er Bleijie aan het bestuur van het EBR wordt bekend dat 4.500 Leidenaars een veel te hoge energierekening hebben gekregen.  De heer Vonk van het EBR laat aan het Leidsch Dagblad weten: “De computer heeft een fout gemaakt”. Verder zegt hij dat het allemaal wel meevalt en de fout snel wordt verholpen.

EBR maakt miljoenenwinst, maar energietarieven gaan omhoog

Op 26 november 1980 vergadert de Algemene Raad van het EBR over de energietarieven voor het volgende jaar. Vóór de vergadering is bekend geworden dat het EBR over 1979 14,6 miljoen gulden winst heeft gemaakt en voor het volgend jaar is de winstverwachting 8,4 miljoen.

Die winsten worden uitgekeerd aan de deelnemende gemeenten. Maar tegelijkertijd gaan de energietarieven voor kleinverbruikers verder omhoog. Het raadslid uit Nieuwkoop, de heer K.Rademaker, zeg daarover: “Het is te dol dat openbare nutsbedrijven, zoals het EBR, Sinterklaasje spelen met door de gebruikers teveel betaald geld.” De Leidse CDA’er Wim Bleijie stelt voor om het vastrecht voor gas met twee kwartjes te verlagen, maar dat voorstel wordt met een krappe meerderheid verworpen.  EBR-bestuurder Paul Bordewijk (PvdA), die ook wethouder financiën in Leiden is, stemt tegen.

Wethouder Bordewijk: “Leiden kan winst op energie niet missen”

Wanneer in het voorjaar van 1981 de nieuwe voorschotrekeningen in de bus vallen is de verontwaardiging onder de Leidenaren groot. Alweer forse verhoging van  de tarieven en torenhoge bijbetalingen. Verschillende buurtorganisaties in de stad protesteren tegen deze verhoging van de woonlasten. De SP begint met de actie ‘Tegengas’ en vanuit de CPN wordt in Leiden Noord het comité ‘Gasprijsverhoging Nee’ opgericht.

De twee organisaties werken samen en halen in heel Leiden handtekeningen op onder de eisen:

• Teruggave van de miljoenenwinsten van het EBR aan de verbruikers.
• Energietarieven omlaag.

De Leidse Woningstichting schaart zich achter de actie en doet een oproep aan andere woningbouwverenigingen om hetzelfde te doen. Ook in de gemeenteraad komt de zaak aan de orde. Maar wethouder Bordewijk (PvdA), die namens Leiden in het bestuur van het EBR zit, trekt zich niets van de protesten aan. Hij wil de miljoenen winsten van het EBR gebruiken om de gaten in de gemeentebegroting te dichten: “Leiden kan de winst op energie niet missen” zegt hij in het Leidsch Dagblad.

1 aril-grap

Vlak vóór 1 april 1981 verschijnt er een opvallende advertentie in het Leidsch Dagblad. Het betreft de officiële bekendmaking van de openbare verkoping van wethouderszetels op 1 april 1981. Op die woensdagmiddag klimt SP’er Cor Vergeer op een zeepkist op het Stadhuisplein. Bij opbod en afslag verkoopt hij de wethouderszetels van de wethouders Bordewijk en Fase.

De opbrengst is 14, 6 miljoen gulden, zijnde het totaal bedrag dat de verbruikers teveel betaald hebben in 1979. Het bedrag zal aan hen worden teruggeven. Verbaasde omstanders en passanten kunnen de actie wel waarderen en zetten een handtekening onder de eisen van ‘Tegengas’.

Melken in een mandje

De actie Tegengas vindt weerklank. In sommige buurten worden bewonerscomité s opgericht die mee gaan doen met handtekeningen ophalen. In Leiden Zuid West zijn vooral mevrouw Bosman uit de Bartokstraat en de heer Boom uit de Hoflaan actief en in de Rivierenbuurt mevrouw Vogelenzang uit de Drechtstraat. Ook in Leiderdorp wordt een Tegengas-comité opgericht door Willem de la Rie en in Voorschoten door Pieternel de Zwart. Bij de Sociale Dienst in Leiden merkt men dat mensen met een uitkering de gas- en lichtrekening niet kunnen betalen. Na de zomer komt de zaak weer aan de orde in de gemeenteraad. De algemene stemming is dat er wat aan de hoge energietarieven gedaan moet worden. De raad neemt een motie aan waarin de Tweede Kamer wordt gevraagd een compensatie voor de hoge gasprijzen te geven aan de mensen met een minimum inkomen.De SP schrijft in een brief aan de raad dat zij alle maatregelen die een uitweg bieden voor de onbetaalbare gasprijzen verwelkomt, maar zij vindt alleen compensatie voor minima onvoldoende. “Dat is slechts een piepklein pleistertje plakken op een gapende wonde”  Als de energietarieven niet omlaag gaan blijft het “melken in een mandje” 

Tegengas lanceert stickerplan

Minister Jan Terlouw (D66) laat zich aan het verzoek van de Leidse raad niets gelegen liggen. Hij kondigt zelfs een verhoging van 20% aan voor de energietarieven van 1982. Het comité Tegengas heeft uitgerekend dat het 2 cent per m3 kost om het gas verbruiksklaar af te leveren, terwijl 47 cent bij de kleinverbruikers in rekening wordt gebracht. In een Tegengas-pamflet staat: “De energietarieven zijn onbetaalbaar geworden door de miljardenwinsten van Shell en Esso op ons aardgas en daarbovenop nog eens de miljoenenwinst van het EBR.”  De SP broedt op een tegenzet en laat proteststickertjes maken met de tekst: “Gasprijsverhoging? Nee!”. Die stickertjes kunnen op de acceptgirokaarten van het EBR geplakt worden. Met zo’n stickertje kunnen de girokaarten niet machinaal verwerkt worden en moet elke betaling handmatig ingevoerd worden. Via de actie ‘Tegengas’ worden die massaal verspreid en door kleinverbruikers op de goede plek geplakt. Het EBR maakt eind 1981 bekend dat er sinds 1980 steeds meer ‘onduidelijke betalingen” worden gedaan en dat het incassosysteem erg achterloopt. Een half miljoen aan betalingen is nog niet verwerkt. Of dat door de proteststickertjes komt is niet bekend.

Tijd voor een ander gasprijsbeleid

De SP zal zich de komende jaren blijven bezig houden met de stijging van de woonlasten. Dat geldt voor acties tegen de jaarlijkse huurverhogingen, maar zeker ook tegen de stijgende energietarieven. In 1982 verovert de SP in Leiden de eerste raadszetel en doet Cor Vergeer zijn intrede in de Leidse raad. In de gemeenteraad blijft hij hameren op de problematiek van de stijgende woonlasten. Onder invloed van de acties worden in Leiden, evenals in veel steden in Nederland, de regelingen voor bijzondere bijstand verruimd. Dat lenigt de ergste nood, maar blijft een doekje voor het bloeden.

Bronnen:

• SP-archief Vergeer, dossier 61. Hierin alle originele pamfletten, brieven, verslagen, documenten, knipsels, foto’s etc.
• Leidsch Dagblad: 15/11/1979; 16/11/1979; 4/6/1980; 6/6/1980; 9/6/1980; 12/6/1980; 20/11/1980; 25/11/1980; 27/11/1980; 10/1/1981; 11/1/1981; 29/1/1981; 2/4/1981.
• Leidse Courant: 20/11/1979
• Leids Nieuwsblad: 1/4/1981
• Tribune 20/1/1984
• Stadskrant 23/5/1981

Meer over werk en inkomen:

http://www.geschiedenisspleiden.nl/sp-en-werk-inkomen/

(1) Tribune