Voorkomen is beter: een gezondheidstest voor iedereen

“Jaarlijks steekt de overheid voor iedere Nederlander meer dan 1200 gulden in de gezondheidszorg. Daarvan wordt maar een paar kwartjes besteed aan preventie. De rest verdwijnt naar de farmaceutische industrie, medicijnen, specialisten, apparatuur, etc… Van het principe ‘Voorkomen is beter dan genezen’ komt zo bitter weinig terecht.” Dat schrijft De Tribune (²), het nieuwsblad van de SP, in september 1975, onder de kop ”Voortijdig dood gaan is niet nodig.” Maar daar laat de partij het niet bij. Zij voegt de daad bij het woord en richt de vereniging ‘Voorkomen Is Beter’ (VIB) op.

Wat wil “Voorkomen Is Beter”?

De pas opgerichte vereniging ‘Voorkomen Is Beter’ (VIB) nodigt Iedereen in Leiden die geïnteresseerd is in de gezondheidszorg uit om op maandagavond 26 april 1976 naar de school aan het Valkenpad in de Merenwijk te komen.

Daar zullen Miep Knöptels, SP-lid en studente medicijnen, en Joke van Ballegooijen, huisarts van Ons Medies Centrum in Oss, een diaserie vertonen over de VIB. In de uitnodiging staat:

“Als je auto je wat waard is, laat je hem regelmatig nakijken, zelfs al mankeert er ogenschijnlijk niets aan. Mensen gaan meestal pas naar de dokter, als ze gebreken beginnen te vertonen. Voor sommige ziektes is het dan al te laat. De oplossing is: een jaarlijkse gezondheidstest voor iedereen.” Die test zou moeten inhouden:

• Algemeen lichamelijk onderzoek
• Meten van bloeddruk
• Onderzoek hart- en vaatziekten met een electrocardiogram
• Röntgenfoto van longen
• Uitstrijkje bij vrouwen
• Urine-onderzoek op suiker-, nier- en leverziekten
• Speciaal onderzoek voor zuigelingen en kleuters

Het verhaal van Joke van Ballegooyen en Miep Knöptels slaat aan en de aanwezigen in de Merenwijk besluiten mee te gaan doen met de actie van de VIB. Overal in Leiden wordt huis aan huis de ‘Publikatie voor de Volksgezondheid’ van de VIB verspreid met een oproep om lid te worden van de vereniging. Op maandagavond 17 mei 1976 wordt ook in ‘De Klinker’ aan de Berlagestraat een avond van de VIB gehouden voor bewoners van Leiden Zuid-West. Ook hier gaan buurtbewoners samen met SP-leden, o.a Fred Rohde en Carla Groenewegen, aan de slag om de VIB-publicatie te verspreiden en leden te maken. Per 1 januari 1978 zijn er meer dan 1500 Leidenaren die zich voor f 2,50 als lid hebben aangemeld en elk kwartaal het blad VIBvisie ontvangen. Ook in Leiderdorp worden bij de VIB-actie tegen de asbestlozingen door eternitfabriek van Kruyt honderden leden van de VIB gemaakt.

 Bussen naar VIB-congres in Nijmegen

De leden van de VIB krijgen een uitnodiging voor een congres op zaterdag 20 mei 1978 in de ‘Vereniging’ in Nijmegen. Het motto van het congres is: ’Preventie een zaak van ons allen’. SP-lid Fred Rohde, voorzitter van de Leidse VIB-afdeling, organiseert een bus en  ongeveer 50 mensen uit Leiden en omgeving gaan naar Nijmegen. Een van de sprekers op het congres haalt de landelijke pers: de heer H.C.van der Hoeven, directeur van het Haagse ziekenfonds AZIVO, waarschuwt voor de  gevaren van de verhoging van de ziekenfondspremie. Hij zegt dat zonder overheidssubsidie de ziekenfondspremie met bijna 10 % omhoog moet. Dat is niet acceptabel, vindt hij.

 VIB verspreidt urinestripjes

Het streven van de VIB is om de gezondheidszorg dichter bij de mensen te brengen. Zij wil dit doen door het verstrekken van zo veel mogelijk informatie en met medewerking van vrijwilligers. In de Leidse Courant zegt SP-lid Miep Knöptels, die medicijnen studeert in Leiden, dat het onderzoek niet alleen verricht hoeft te worden door medici: “Ieder VIB-lid kan worden opgeleid voor het afnemen van een test, bijvoorbeeld een urine-onderzoek”.

En weer voegt de SP de daad bij het woord. In oktober 1977 krijgt elk VIB-lid in Leiden een mapje met drie in folie verpakte stripjes voor urineonderzoek. Op zo’n stripje is af te lezen of er iets is met de urine, dat wijst op suikerziekte of infecties. Volgens de VIB is er ook een breder belang van een gezondheidstest voor iedereen: “Wanneer de test er komt is het mogelijk om een landelijke ‘gezondheidskaart’ te maken. Daarmee kunnen oorzaken van ziektes makkelijker worden opgespoord en bestreden.” Alle huisartsen in Leiden worden hiervan op de hoogte gesteld.

Gezondheids Aktiecentrum Leiden

Op 1 maart 1975 gaat in Oss ‘Ons Medies Centrum’ (OMC) van start, een huisartsenpraktijk van SP-artsen. Een jaar later gaan SP-artsen ook aan de slag in Zoetermeer. Daarmee wil de SP laten zien dat het ook anders kan: “Wij maken geen onderscheid tussen iemand die in het ziekenfonds zit of die particulier verzekerd is: alle patiënten worden particulier behandeld.” En “Gezondheid is meer dan de afwezigheid van ziekten. Het heeft te maken met de omstandigheden waarin je woont en werkt… Je merkt het alleen als het te laat is: als je bv doof bent geworden door het vele lawaai waarin je jarenlang gewerkt hebt.”  In Leiden komt er geen huisartsenpraktijk van OMC, maar wel richten SP-leden Corniek Teygeler (¹), 2^e jaars student medicijnen, Miep Knöptels, 4^e jaars student medicijnen en Wil van Rijn, kraamverzorgster, in mei 1977 het Gezondheids Aktiecentrum Leiden (GAL) op. Het GAL houdt spreekuur in het SP-pand in de Groenesteeg en wil mensen helpen met allerlei vragen over gezondheid. Het begint met een avond over het nut en gebruik van de urinestrips. Ook wordt het gebrek aan tandartsen voor ziekenfondspatiënten in Leiden aangepakt.

(1)   Corniek Teygeler

(2)  Tribune

Bronnen:

• SP-archief Vergeer, dossier 37 en 38. Hierin alle originele pamfletten, folders, brieven, verslagen, documenten, knipsels, foto’s etc.
• De Volkskrant 24/4/1976
• Leidse Courant 8/5/1976
• Nieuwe Leidse Courant 22/5/1978
• VIB-visie 1974-1983
• De Tribune, september 1975

Meer over gezondheid: http://www.geschiedenisspleiden.nl/sp-en-gezondheid/